Kamuoyunu manipüle etmek, internet kullanıcılarını belli sitelere yönlendirmek, siyasi veya ideolojik propaganda ile öne çıkmak gibi amaçlarla gerçeği yansıtmayan, fakat gerçekmiş gibi gösterilen yanıltıcı içeriklere veya haberlere "yalan haber" denir. Bu terim yerine basın yayın literatüründe “asparagas haber”, resmi açıklamalarda ise genellikle "dezenformasyon" veya "yanlış bilgilendirme" kelimeleri tercih edilir. İçerik paylaşımında beğeni ve izlenme oranları önemli hale geldiğinde, yalan içerikler doğru haberlerden yaklaşık altı kat daha hızlı yayılıyor. Günümüzde sosyal medya içeriklerinin yaklaşık yarısının yalan haber olduğu düşünülüyor. İçerik üreticisinde herhangi bir ahlaki kaygı olmazsa, durumun vahametini varın siz düşünün... Bu kadar geniş bir alan sizce kimlerin iştahını kabartıyor olabilir? Başta dünyayı kendi oyun alanlarına çevirmeye çalışan devletler bu işin başını çekiyor. Oxford Üniversitesi'nin 2017'de yaptığı bir araştırmaya göre, en az 29 ülke bu tip faaliyetleri sistematik bir şekilde yürütüyor ve 18 ülkedeki genel seçimler, sosyal medya manipülasyonları ve dış müdahalelerle karşı karşıya kalıyor. Adına "Enformatik Savaşlar," "Dijital Savaşlar," "Teknoloji Savaşları" veya "Siber Savaş"ne derseniz deyin, perde arkasında bir savaş yürütülüyor ve sosyal medya gücü küçümsenmeyecek bir savaş aracı olarak kullanılıyor. %90'ı mobil cihaz kullanan genç nüfusuyla ülkemiz de bu güçlerin iştahını kabartıyor olmalı ki dünyada en çok yalan habere maruz kalan ülkeler arasındayız. Bu konuda incelenebilecek en güncel örneklerden biri, İsrail'in Filistinlilerin Gazze Savunması karşısında sosyal medyayı bir ahtapot gibi sararak yaptığı dezenformasyondur. Anadolu Ajansı'na bir siber güvenlik uzmanının yazdığı makaledeki şu açıklamalar dikkat çekicidir: "İsrail Filistinlilere karşı sistematik ve küresel bir sansür uygulamaktadır. İsrail kaynaklı resmi verilere göre, Meta ve TikTok, Tel Aviv'den 8 binden fazla içeriğin kaldırılması talebi aldı ve bu içeriklerin %94'ünü kaldırdı. TikTok'un, özellikle Filistin'i destekleyen ve dünyada 'soykırım' etiketiyle paylaşılan video klipleri herhangi bir gerekçe göstermeden kaldırdığı belirtiliyor. Gizli algoritmalar kullanılarak gündem manipüle ediliyor ve Gazze'deki insanlık suçu örtbas ediliyor. Başta X, Meta, Google ve TikTok olmak üzere pek çok sosyal medya platformu, kullanıcıların görmek istedikleri gündemden ziyade algoritmaların belirlediği gündemi yayma çabası içinde." "SadaSocial" adlı araştırma merkezinin yayımladığı bir rapora göre, sosyal medya platformları 2024'ün ilk dört ayında Filistin'le ilgili dijital içeriklere yönelik 5.450'den fazla ihlal gerçekleştirdi. Bu ihlallerin %32'si Instagram'da, %26'sı Facebook'ta, %16'sı WhatsApp'ta ve %14'ü TikTok'ta meydana geldi. "X" üzerindeki ihlal hacminin ise %12 olduğu bildirildi. Google'ın İsrail ordusuna 1.2 milyar dolar karşılığında yapay zekâ desteği verdiğini de unutmamak gerekir. Bütün bunlara rağmen, Filistinlilerin yaşadıkları zulmün çok az bir kısmı bile insanlık vicdanını etkilemeyi başardı. Başta Gazze paylaşımlarına kısıtlama uygulayan Almanya ve Fransa olmak üzere, batı ülkeleri halkın baskısıyla geri adım atmak zorunda kaldılar. Peki, bu kadar manipüle ediliyorsak bunu önlemek için ne yapmalıyız? Aklıma Amerikalı bir adamın fıkrası geldi. İşine giderken yoğun bir trafiğe takılır. Bir süre sonra yandaki camın tıklandığını görür ve camı açar. Karşısındaki adam sorar: "Ne var acaba?" "Teröristler başkanı yakaladılar. Eğer 10 milyon dolar verilmezse üstüne benzin döküp yakacaklarmış. Bu yüzden herkesten biraz yardım topluyoruz." "İnsanlar ortalama ne kadar veriyor?" "Valla, yaklaşık beşer litre." Şaka bir yana, öncelikle içimizdeki sosyal medya aşkına benzin döküp yakalım. Sonra da oturup pirincin taşını nasıl ayıklayacağımızı tartışalım. Sağlıcakla Kalınız. İbrahim YERTÜRK ibryerturk@gmail.com