Fikret Geyik Van’da Petrol Var mı?

Van Gölü’nün eşsiz manzarasıyla bütünleşen şehir, son yıllarda petrol ve jeotermal enerji kaynaklarıyla dikkat çekmeye başlamıştır. Bu gelişmeler, Van’ı yalnızca turizm ve tarımla değil, enerji potansiyeliyle de ön plana çıkan bir kent hâline getirmektedir. Osmanlı Döneminde Petrol Arayışları Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinde sanayileşmenin getirdiği ihtiyaçlar doğrultusunda doğal kaynaklara olan ilgi artmıştır. II. Abdülhamid’in talimatıyla 1889-1901 yılları arasında hazırlanan petrol haritası, Osmanlı coğrafyasındaki enerji potansiyelini belgeleyen önemli bir çalışmadır. Dönemin mühendisleri tarafından hazırlanan bu harita, özellikle Güneydoğu Anadolu ve Van bölgesinde petrol varlığına dikkat çekmektedir. Van Bölgesindeki Petrol Noktaları Söz konusu haritada, Van ve çevresinde beş önemli yerleşim yerinde petrol çıkarıldığı tespit edilmiştir: 1. Beşparmak Köyü 2. Kürzot Köyü 3. Amik Köyü 4. Haraşik Köyü 5. Erekdağı etekleri Kevenli Kurttepe Bu köylerde, özellikle İsabey Dağı’nın eteklerinden sızan petrol, yöre halkı tarafından kovalarla toplanarak ısıtma, aydınlatma ve hayvan tedavisinde kullanılmıştır. Osmanlı arşiv belgelerine göre bu bölgelerde günlük yaklaşık 2 bin litre petrol üretildiği ve bu petrolün Van Gölü'nde çalışan gemilerde yakıt olarak kullanıldığı belirtilmektedir. Erek Dağı ve Doğal Sızıntılar Bölgede dikkat çeken bir diğer nokta ise Erek Dağı ve çevresidir. II. Abdülhamid dönemine ait haritada dolaylı olarak işaret edilen bu bölgede, yerel halk topraktan sızan yanıcı özellikte yağ benzeri sıvılar bulunduğunu aktarmaktadır. Bu doğal sızıntılar, zaman zaman asfalt benzeri katılaşmış yüzeyler hâlinde gözlemlenmektedir. Bu durum, bölgenin hâlen önemli bir yer altı zenginliğine sahip olduğunu göstermektedir. Jeolojik Yapı ve Günümüz Çalışmaları Van ve çevresi, Bitlis-Zagros bindirme kuşağı üzerinde yer almaktadır. Bu kuşak, petrol ve doğalgaz oluşumu açısından zengin bir jeolojik yapıya sahiptir. Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) ve Maden Tetkik Arama Genel Müdürlüğü (MTA), bu bölgelerde dönem dönem inceleme ve sondaj faaliyetleri yürütmektedir. Bu çalışmalar, II. Abdülhamid döneminde hazırlanan haritanın verileriyle büyük ölçüde örtüşmekte ve bu tarihi belgenin günümüzde hâlâ geçerliliğini koruduğunu ortaya koymaktadır. Raif Karadağ ve Petrol Politikaları Cumhuriyet döneminde de Türkiye’nin petrol potansiyeline olan ilgisi devam etmiştir. Gazeteci-yazar Raif Karadağ, “Petrol Fırtınası” adlı kitabında dünya petrol rezervleri üzerindeki uluslararası mücadeleleri kapsamlı biçimde ele almıştır. 22 Aralık 1973 sabahı, Ankara’daki Cihan Palas Oteli’nde (günümüzde “Yeni Otel”) şüpheli şekilde ölü bulunması, bir suikast ihtimalini gündeme getirmiştir. Karadağ’ın, Türkiye’nin Musul’daki petrol haklarına dair hazırladığı bir raporu dönemin Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk’e sunmak üzere Ankara’ya geldiği bilinmektedir. Bu olay, Türkiye’nin enerji politikaları açısından kritik bir dönüm noktası olarak görülmüştür. Günümüzde Van’da Sondaj Çalışmaları Günümüzde TPAO, Van ili sınırları içerisinde 60 bin hektarı aşan dört ayrı sahada, beş yıl süreyle petrol arama ruhsatı almıştır. Bu kapsamda Muradiye ilçesinde sondaj çalışmalarına başlanmış ve bölgeye 200 tonluk bir sondaj kulesi kurulmuştur. Yapılan çalışmalar, bölgenin enerji potansiyelinin hâlen yüksek olduğunu ortaya koymaktadır. Sonuç II. Abdülhamid’in vizyonuyla hazırlanan petrol haritası, yalnızca bir dönemin enerji potansiyelini belgelemekle kalmamış, aynı zamanda günümüzdeki arama ve sondaj faaliyetlerine de yön vermektedir. Van bölgesindeki doğal sızıntılar, tarihi belgeler ve jeolojik yapı, bu coğrafyanın enerji kaynakları bakımından stratejik önemini koruduğunu göstermektedir. Raif Karadağ’ın trajik ölümüyle tekrar gündeme gelen enerji meselesi, Türkiye’nin petrol politikaları açısından tarihsel bir sürekliliğe işaret etmektedir. --- Kaynakça: Osmanlı Arşiv Belgeleri, Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Yıldız Evrakları Koleksiyonu Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO), Sondaj ve Arama Raporları, Van Bölgesi (1980–2020) MTA Genel Müdürlüğü, Jeolojik Haritalar ve Enerji Kaynakları Raporları Karadağ, Raif. Petrol Fırtınası. İstanbul: Kültür Yayınları, 1971 Uluğtekin, Atilla. "Osmanlı Döneminde Petrol Aramaları." Tarih ve Enerji Araştırmaları Dergisi, Cilt 3, Sayı 2, 2015 Van İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Arşivi, Sözlü Tarih Kayıtları   Vanhaberleri - Van haber - yerel Van haber - yerel haberler